‘วศินบุรี สุพานิชวรภาชน์’ จากเด็กชายผู้เกลียดศิลปะสู่ ‘ศิลปินศิลปาธร’ ที่ผลักดันงานศิลป์ สร้างความสุขให้ชุมชน
นิตยสาร Trust ฉบับที่ 73 | คอลัมน์ Living Art
ชื่อของคุณติ้ว-วศินบุรี สุพานิชวรภาชน์ เป็นที่รู้จักกันดีในฐานะผู้บริหารและทายาทรุ่นที่สามของโรงงานเถ้าฮงไถ่ ผู้ผลิตเครื่องปั้นดินเผาเก่าแก่และมีชื่อเสียงของจังหวัดราชบุรี โดยยังได้รับการยอมรับในฐานะศิลปินเซรามิก รวมทั้งได้รับ ‘รางวัลศิลปาธร สาขาการออกแบบ ประจำปี 2553’ จากสำนักงานศิลปวัฒนธรรมร่วมสมัย กระทรวงวัฒนธรรม ซึ่งตลอดชีวิตวัยทำงานของคุณติ้วจวบจนปัจจุบัน ได้สร้างสรรค์ผลงานศิลปะอย่างต่อเนื่อง และเขาผู้นี้คือส่วนสำคัญที่ผลักดันให้ราชบุรีกลายเป็นเมืองศิลปวัฒนธรรม
ประสบการณ์ศิลปะด้านลบในวัยเยาว์
เนื่องจากจุดเริ่มต้นของความสัมพันธ์ระหว่างศิลปะและคุณติ้วเต็มไปด้วยความไม่เข้าใจ สิ่งที่เขาจดจำจากวัยเด็กจึงไม่ใช่เนื้อหาจากห้องเรียน แต่เป็นประสบการณ์ด้านลบที่ทำให้คิดว่าเขาเกลียดศิลปะ
“ตั้งแต่ตอนอนุบาลจนจบมัธยมจำไม่ได้ว่า ได้เคยเรียนอะไรบ้างเกี่ยวกับเรื่องศิลปะในช่วงเวลานั้น ด้วยระบบการศึกษาในสมัยรุ่นผม ครูสอนศิลปะคือครูที่ว่างจากการสอนวิชาอื่น ๆ แล้วพอวันหนึ่งครูให้วาดรูปวาดอะไรก็ได้ คําว่าอะไรก็ได้สำหรับเด็กป.4 ป.5 มันค่อนข้างจะยากกับคนที่ไม่มีพื้นฐานหรือความชอบทางศิลปะมาก่อน ทั้ง ๆ ที่โจทย์เหมือนจะง่าย แต่จริง ๆ คือ เด็กที่ไม่มีความรู้ว่าเราจะใช้จินตนาการอย่างไร คําว่าวาดอะไรก็ได้ ยากกว่าการที่ครูบอกให้วาดรถถัง ให้วาดเรือ ให้วาดเครื่องบิน หรืออะไรก็แล้วแต่ สุดท้ายพอเราได้ศูนย์คะแนนแล้วทุกคนก็หัวเราะเรา ทำให้รู้สึกมีปมด้อย รู้สึกอาย รู้สึกว่าศิลปะคงไม่ใช่เรื่องของเรา ทำให้ตัวเองไม่สนใจเรื่องราวเหล่านี้อีกเลย ซึ่งหากมองย้อนกลับไป มันคือความเข้าใจผิดมากกว่า เพราะต้องยอมรับว่า เมื่อสมัยตอนเด็ก ๆ ที่ผ่านไปแล้ว 50 กว่าปี ตอนนั้นศิลปะยังเป็นเรื่องของคนเฉพาะกลุ่ม ทั้งที่ผมเกิดในโรงงานทำเครื่องปั้นดินเผาและงานหัตถกรรม ซึ่งเป็นรูปแบบของศิลปะประเภทหนึ่ง แต่ก็ยังรู้สึกว่าสิ่งนี้เป็นเรื่องไกลตัวอยู่ดี”
เปิดโลกใหม่ชีวิตนักเรียนไทยในเยอรมนี
ความมองการณ์ไกลของคุณพ่อจึงทำให้หลังจบมัธยมศึกษาตอนปลาย คุณติ้วได้มีโอกาสเดินทางไปศึกษาต่อที่ประเทศเยอรมนีในระดับอุดมศึกษา และได้มีโอกาสทำความรู้จักกับโลกศิลปะอย่างลึกซึ้ง เกิดเป็นมุมมองใหม่ที่ทำให้เข้าใจว่าแท้จริงแล้วศิลปะไม่ใช่สิ่งไกลตัวอย่างที่คิด
คุณติ้วเล่าว่า “วันหนึ่งพ่อก็ถามว่าอยากไปเรียนต่อเยอรมนีไหม เราก็โอเคไป ทั้งที่ตอนนั้นยังไม่รู้เลยว่าจะไปเพื่ออะไร ไปแล้วเรียนอะไร แต่รู้สึกว่ามันเป็นโอกาสดีที่เข้ามา เป็นความเท่สำหรับเด็กในช่วงเวลานั้นที่มีโอกาสไปเรียนต่อเมืองนอก ส่วนเรื่องภาษาก็คิดว่าภาษาอังกฤษของเราก็แย่มาตลอด ถ้าเป็นการเริ่มต้นเรียนภาษาใหม่มันอาจจะดีกว่า ประมาณ 10 เดือนหลังจากมุ่งมั่นกับการเรียนภาษาเยอรมัน ก็ตัดสินใจสมัครเข้าศึกษาต่อสายอาชีวศึกษาในสาขาเซรามิก ณ เมือง Landshut ที่นั่นเป็นคล้าย ๆ กับโรงเรียนเทคนิค ณ ตอนนั้นเป็นแห่งเดียวที่สามารถใช้วุฒิการศึกษาที่มีสอบเข้าได้”
นอกจากนี้ คุณติ้วต้องไปเข้าคอร์สเรียนเซรามิกกับกลุ่มแม่บ้านเพื่อทำพอร์ตโฟลิโอ “นั่นเป็นครั้งแรกในชีวิตเลยครับ ที่ต้องจับดินเพื่อจะสร้างชิ้นงาน เพราะต้องทำพอร์ตโฟลิโอยื่นโรงเรียน ซึ่งพอร์ตโฟลิโอเราเองไม่ได้ดีขนาดที่จะสอบเข้าได้หรอกครับ แต่ที่ได้เข้าเรียนน่าจะเป็นเพราะอัลบั้มรูปถ่ายของที่บ้านมากกว่า เพราะเขาเห็นว่าเรามาจากครอบครัวที่ทำเครื่องปั้นดินเผาในประเทศไทย”
มุมมองเปลี่ยนเมื่อเริ่มเข้าใจโลกศิลปะ
ชีวิตนักเรียนสาขาวิชาเซรามิกนำเขาสู่โลกศิลปะอีกครั้ง คราวนี้คือจุดเริ่มต้นของการเพาะบ่มให้ชื่อวศินบุรีกลายเป็นศิลปินเซรามิกที่พวกเราต่างรู้จักกันดีในปัจจุบัน “เข้าเรียนปีแรกก็ค่อนข้างลำบากเรื่องภาษา แต่พอปีที่ 2 เริ่มมีวิชาศิลปะมากขึ้น ได้ทดลองทำชิ้นงานต่าง ๆ ครูให้ทำเหยือกน้ำแล้วให้นักเรียนโหวตใบที่ชอบ กลายเป็นว่าเพื่อนชอบของเรา ก็ภูมิใจว่าสิ่งที่เราทำได้รับการยอมรับเป็นครั้งแรก”
ประเทศเยอรมนียังเปิดโลกกว้างให้คุณติ้วได้รู้จักกับศิลปะในแง่มุมที่หลากหลายมากขึ้น ในช่วงที่เรียนอยู่ ครูพาไปดูนิทรรศการศิลปะทั้งในเมืองและต่างเมือง ได้รู้จัก Picasso รู้จัก Dali ตอนอายุ 20 กว่าปีแล้ว ตอนนั้นรู้ตัวแล้วว่า เราไม่ได้เกลียดศิลปะ แต่เพราะยังไม่เจอสิ่งที่ตัวเองชอบแค่นั้นเอง พอได้เห็นศิลปะในรูปแบบหลากหลายมากขึ้น รู้ว่าศิลปะสามารถขยายออกไปได้ไกล ไม่จำกัดอยู่ในกรอบ และพอเจอสิ่งที่ชอบก็สนุกกับการเรียน อยากใช้เทคนิคที่เรียนมาเพื่อทำสิ่งที่ตัวเองจินตนาการให้เป็นจริงขึ้นมา
หลังจากนั้น คุณติ้วก็เข้าเรียนต่อที่ MFA University Gesamthochschule Kassel Germany ในสาขาเซรามิก เมื่อสำเร็จการศึกษาแล้วจึงกลับมาสานต่อกิจการของครอบครัว
สานต่อเถ้าฮงไถ่ เชิดชูความเก่าแก่ พร้อมต่อยอดความเป็นไปได้
ความผูกพันที่มีต่อกิจการครอบครัวที่คุณปู่และคุณพ่อวางรากฐานไว้ ทำให้คุณติ้วตั้งใจกลับมาสานต่อธุรกิจยังคงธุรกิจดั้งเดิมไว้ “ไม่มีเหตุผลที่ต้องเปลี่ยนแปลงสิ่งที่เขาทำ แต่นี่เป็นสิ่งที่เราต้องอนุรักษ์ด้วยซ้ำ”
อย่างไรก็ตาม การเพิ่มเติมแนวคิดใหม่ ๆ หรือการผลิตชิ้นงานที่หลากหลายมากขึ้น ก็เป็นสิ่งที่จำเป็นเพื่อเพิ่มโอกาสทางธุรกิจในยุคที่มีผู้เล่นรายใหม่ ๆ เกิดขึ้นในอุตสาหกรรมเซรามิก “สมัยรุ่นพ่อ ท่านเรียนรู้เรื่องเทคนิคต่าง ๆ ด้วยตัวเอง ขณะที่การเข้าถึงองค์ความรู้เรื่องเซรามิกยังอยู่ในวงจำกัด ทำให้โรงงานเราได้เปรียบที่อื่น แต่ช่วงที่ผมกลับมา เริ่มมีการเรียนการสอนเรื่องเซรามิก มีผู้ผลิตสี มีทุกอย่างพร้อมซัปพอร์ตโรงงานเซรามิก จึงต้องขยับตัวเองไปอีกในด้านการออกแบบที่แตกต่างแต่ยังคงไว้ด้วยซิกเนเจอร์ที่ยังเป็นเถ้าฮงไถ่”
คุณติ้วสนุกกับรูปทรงที่ต่อยอดมาจากงานดั้งเดิม รวมทั้งการใช้สีสันฉูดฉาดท่ามกลางเทรนด์สีเอิร์ธโทนในช่วงปี 2000 สิ่งเหล่านี้ได้สร้างทางเลือกใหม่ ๆ ให้แก่กลุ่มลูกค้าทั้งเก่าและใหม่ด้วยเช่นกัน รวมทั้งยังกระตุ้นให้หลาย ๆ คนหวนกลับไปนึกถึงชิ้นงานรุ่นเก่าแก่ของเถ้าฮงไถ่
“ผมไม่ได้มองว่า เราผลิตสิ่งที่ลูกค้าต้องการเท่านั้น แต่อยากผลิตสิ่งที่เราอยากเห็นและทำให้เกิดขึ้นจริงได้ ช่วงแรก ๆ ก็เป็นเรื่องของการทดลอง คิดอะไรออกทำเลย มีโอกาสก็ทำเลย เป็นอย่างนั้นมาตลอดโดยไม่ได้นึกถึงเรื่องการตลาดมากนัก ซึ่งทำให้เราได้รู้ว่ามีกลุ่มคนหลาย ๆ กลุ่ม ที่กำลังรอสิ่งเหล่านี้ สิ่งที่ไม่เคยมีมาก่อนแล้วเราทำขึ้นมา มันอาจจะไม่ได้กลุ่มใหญ่มากแต่ก็มี แล้วเราก็มีความสุขที่ได้เจอกับคนกลุ่มนี้ ในขณะเดียวกัน ของใหม่ก็ช่วยกระตุ้นความทรงจำ ทำให้หลายคนนึกถึงสิ่งที่ตัวเองโหยหาในอดีต เห็นคุณค่าของสิ่งที่เคยมีมา ซึ่งเราไม่เคยทิ้งอะไรไปเลย มีทุกสิ่งทุกอย่างที่จะมาตอบทุกโจทย์”
เปลี่ยนราชบุรีเป็นจุดหมาย ไม่ใช่ทางผ่าน
นอกจากการบริหารธุรกิจครอบครัว คุณติ้วยังได้ตัดสินใจที่จะบุกเบิกโลกศิลปะให้กลายเป็นเรื่องสามัญในชุมชนราชบุรี “ตอนอยู่เยอรมนี พอเราไปเจอศิลปะที่หลากหลายมากขึ้น เมื่อได้กลับมาเมืองไทยตอนปี 1999 ก็เริ่มสร้างศิลปะในชุมชนให้เกิดขึ้น และพยายามสร้างความหลากหลายของศิลปะให้เกิดขึ้นที่บ้านเกิด ซึ่งทำเพราะอยากให้ศิลปะเข้ามาเป็นส่วนหนึ่งในการดำเนินชีวิตของคนราชบุรี”
ด้วยความมุ่งมั่นนี้ ทำให้เกิดโครงการศิลปะที่หลากหลายและต่อเนื่องในจังหวัดราชบุรี ไม่ว่าจะเป็นการสร้างประติมากรรมขนาดใหญ่ เพื่อสร้างแลนด์มาร์กของเมือง เช่น เด็กดิน ชิ้นงานที่รู้จักกันอย่างแพร่หลาย การสร้างหอศิลป์ d Kunst ในตัวเมือง หรือการจัดงานปกติศิลป์ เพื่อนำงานศิลปะไปจัดแสดงรอบพื้นที่จังหวัดราชบุรี เป็นจำนวน 75 จุด
“คําว่า ‘ปกติศิลป์’ ภาษาอังกฤษ คือ Art Normal ซึ่งมาจาก Abnormal ที่บอกว่า ศิลปะเป็นเรื่องปกติเป็นคำล้อเลียน เพราะแม้กระทั่งวันนี้ศิลปะก็ยังไม่ใช่เรื่องปกติอยู่ดี และครั้งนั้นเป็นเหตุการณ์ที่ทำให้ศิลปะในชุมชนถูกพูดถึงมากขึ้นในราชบุรีแบบไม่จำเป็นต้องสร้างอาณาเขต แต่อาศัยความเข้าใจของคนในพื้นที่และชุมชน ซึ่งเมื่อความร่วมมือเกิดขึ้น ศิลปะก็สามารถเกิดขึ้นได้แล้ว”
จากแต่ก่อนจังหวัดราชบุรีเป็นเพียงเมืองทางผ่าน ที่แม้จะอยู่ใกล้กรุงเทพฯ ก็ยังไม่ถูกพูดถึงมากนัก แต่เมื่อเกิดงานปกติศิลป์ เกิดการท่องเที่ยวผ่านมุมมองใหม่ จนการท่องเที่ยวแห่งประเทศไทย (ททท.) ประกาศให้ราชบุรีเป็นเมืองศิลปะและเป็นหนึ่งใน 12 เมืองรองที่ห้ามพลาดต้องมาเยือนของประเทศไทย นั่นทำให้การท่องเที่ยวราชบุรีเริ่มกลับมาคึกคัก กลายเป็นอีกหนึ่งเมืองท่องเที่ยวที่ผู้คนนึกถึง
ปัจจุบันคุณติ้วยังคงเดินหน้าใช้ศิลปะเป็นเครื่องมือเพื่อสร้างสรรค์คุณภาพชีวิตที่ดีแก่ผู้คนทั้งในชุมชนราชบุรี และพื้นที่อื่น ๆ ในประเทศไทย ทุกวันนี้คุณติ้วทำงานร่วมกับหน่วยงานที่ต้องการทำงานศิลปะ สร้างศิลปะเพื่อทำให้ความสุขในชุมชนเป็นจริง เช่น ในโรงพยาบาลราชบุรีมีคนไข้เยอะมาก พื้นที่แออัด ก็นำงานเซรามิกสีสันสดใสไปปรับให้พื้นดูสดชื่นขึ้น ด้วยการใช้ชิ้นส่วนเล็ก ๆ เป็นฟันเฟือง รวมทั้งเป็นตัวเชื่อมความทรงจำของผู้คน
ศิลปะกับการสร้างอนาคต
นอกเหนือจากการพัฒนาชุมชน คุณติ้วยังใช้ศิลปะเป็นเครื่องมือสร้างอนาคตที่ยั่งยืนสำหรับเยาวชนด้วย “เราเคยมอบทุนการศึกษาให้เด็ก 60 คน และทำโครงการต่อเนื่องโดยให้เด็กสร้างชิ้นงาน แล้วนำไปขายเพื่อหาทุนการศึกษาด้วยตัวเอง สุดท้ายเหลือเด็กที่ทำต่อเนื่องเพียงคนเดียว ซึ่งถ้าวันนั้นไม่ได้ทำโครงการศิลปะ วันนี้ผมคงไม่ได้เห็นเด็กคนนั้น ที่ปัจจุบันกําลังเรียนวิศวกรรมเครื่องกล บางมด แต่โครงการนี้ ถ้าเป็นในมุมธุรกิจอาจเป็นความล้มเหลว เพราะจากเด็ก 60 คน สุดท้ายเหลือคนเดียว ดูไม่คุ้มค่ากับการลงทุนเท่าไหร่ แต่ผมไม่ได้มองผลตอบแทนเชิงปริมาณ แต่มองว่าเด็กคนนี้ เป็นเด็กที่มีคุณภาพและพร้อมตอบแทนให้แก่ชุมชน ผมไม่ได้คาดหวังให้ทุกคนต้องเป็นศิลปิน แต่อยากให้ศิลปะช่วยทำให้ช่วงเวลาหนึ่งในชีวิตของเขาดีขึ้น ดังนั้น ผลลัพธ์ของศิลปะอาจไม่ใช่เป็นชิ้นงาน แต่เป็นการที่ใครสักคนสามารถมีอนาคตที่ดีและเดินต่อด้วยตัวเองได้”
ด้วยเหตุนี้ คุณติ้วจึงพร้อมตอบรับทุกโครงการที่อยากให้เขามีส่วนร่วม ด้วยมองโอกาสที่เข้ามาเป็นความสนุกของชีวิต “ถ้าผมสามารถช่วยได้ก็อยากทำหมดทุกอย่าง งานของครอบครัวก็ต้องรับผิดชอบ งานแสดงก็อยากทำ โครงการต่าง ๆ ก็สนใจ พยายามทำให้ได้มากที่สุดเท่าที่จะทำไหวครับ”
โครงการทิสโก้ร่วมใจ 14 สร้างอาคารเรียน โรงเรียนวัดลาดหญ้าไทร (สิงหวิทยาคาร) จ.นครปฐม
หนึ่งในโครงการล่าสุดของคุณติ้ว คือ การร่วมมือกับทิสโก้สร้างงานศิลปะตกแต่งอาคารเรียนหลังใหม่ของโรงเรียนวัดลาดหญ้าไทร (สิงหวิทยาคาร) ซึ่งเป็นการที่คุณติ้วให้นักเรียนทุกคนมีส่วนร่วมในการวาดภาพ เพื่อนำไปตกแต่งผนังส่วนหน้าของอาคารเรียน
“เด็ก ๆ ร่วมกันสร้างภาพสมบูรณ์จากชิ้นส่วนเล็ก ๆ ที่อาจคิดกันว่าไม่สำคัญ แต่ถ้าขาดไปสักสองชิ้นก็เกิดเป็นรูโบ๋ เป็นช่องว่าง เพราะฉะนั้น สิ่งที่เราทำร่วมกันวันนี้ คือ การสร้างความทรงจำส่วนหนึ่งร่วมกัน และเป็นสัญลักษณ์ว่า คนเราสามารถทำทุกที่ให้สวยงามได้ด้วยศิลปะชิ้นเล็ก ๆ ที่ถูกนำมาต่อกันจากการร่วมมือกันของทุกคน”
Trust Magazine by TISCO
